Onlangs was ik op bezoek in het archief van het KASK. Rijen kasten vormen het decor waar in dikke mappen of in grote stapels de tekeningen die studenten in hun opleiding maakten bewaard worden. De geschiedenis van de academie, het tekenen en ook de ontwikkelingen in de kunst zijn er zichtbaar.
Het KASK is opgericht in 1751. Tot aan de eerst decennia van de twintigste eeuw was het tekenen naar model een essentieel onderdeel van de opleiding tot kunstenaar. Nog steeds wordt er in meer of mindere mate naar model getekend en geschilderd op de academies, maar dit staat niet in verhouding tot de tijd die er vroeger aan gespendeerd werd.
Dit tekenen naar model – in gips of in levende lijve – wordt tegenwoordig vaak samengevat onder de noemer academisch tekenen; tekenen volgens de klassieke wijze, met veel aandacht voor de anatomie van het lichaam en met respect voor de klassieke kunst. De tekeningen in het archief bekijkend, moet ik concluderen dat het eigenlijk een grote misvatting is om deze lange periode met één term te willen benoemen. Dat is een ontkenning van de diverse opvattingen en stijlen die er wel degelijk te onderscheiden zijn gedurende de tijd. Het voert te ver om hier de hele geschiedenis van het tekenonderwijs op het KASK uit de doeken te doen, maar het is interessant om te zien hoe de opvattingen verschuiven in de loop der jaren. Waar in het begin de aandacht vooral naar de lijn uitging, daar verschuift het aandachtspunt langzaamaan naar het vlak. Gearceerde tekeningen ontwikkelen zich naar tekeningen die vanuit de verschillende toonwaarden tot stand zijn gekomen: een meer schilderkundige aanpak. In tekeningen die gemaakt zijn in het eerste decennium van de twintigste eeuw valt op hoe er steeds meer een eigen handschrift in het werk te ontwaren valt. Het gaat nog steeds om anatomische kennis en studie, maar het gevoel en de impressie worden, mede natuurlijk door de ontwikkelingen in de kunst van dat moment, belangrijker in het tekenen. Het handschrift van de maker wordt zichtbaar. Jammer genoeg zijn er veel tekeningen in slechte staat, in stapels liggen ze soms te wachten om gerubriceerd te worden. Het is helder dat men in het verleden niet altijd even veel waarde heeft gehecht aan deze vorm van onderwijs.
Nog even twee opmerkingen bij het beeldverslag dat hieronder volgt. Voor wie denkt wat een hoog niveau er bereikt wordt in het tekenen, bedenk dat veel studenten in die tijd al op 9-jarige leeftijd begonnen met de opleiding, en misschien wel belangrijker: de getoonde werken zijn van de docenten of van de primus en secundus onder de studenten. De tekeningen waren de proeve van bekwaamheid van de studenten. De mindere werken zijn dieper weggestopt of verloren gegaan.
En mocht je bij kijken naar de tekeningen denken: daar zitten perspectivische gebreken in; dat is een tekortkoming van het fotograferen, het ligt zeker niet aan de tekeningen.
Casper Verborg
archief van het KASK
tekening naar gipsmodel – 1845
tekening naar gipsmodel – 1932
gipsmodel – vormenleer
academische studie – gipsmodel – 1882
beginfase en uitgewerkt resultaat
eerste opzet van een academische studie
beginfase – 1847
beginfase (detail) – 1847
academische studie
academische tekenen – voorbeeld van docent en tekening van student
academische studie
anatomie van de spieren – 1859
academische studie – 1904
academische studie – 1904 (detail)
academische studie – 1904 (detail)
academische studie – 1904 (detail)
academische studie
academische studie – 1888
academische studie – 1888 (detail)
academische studie
academische studie
academische studie – 1896
academische studie – schets
opzet
academische studie – 1850
academische studie – 1850
academische studie (detail)
academische studie – 1849 (detail)
academische studie – 1849 (detail)
The post KASK – Academisch tekenen appeared first on verfhuid.